लुम्बिनी पुस १८– नेपालको प्रमुख पर्यटकीय गन्तव्य, लुम्बिनीमा भ्रमणको लागि आउने विदेशी पर्यटकको आवागमनमा पछिल्लो समय एक ठूलो समस्या देखा परेको छ। नेपाल भ्रमणमा आउने पर्यटकका लागि भिसा लगाउन र नेपालबाट बाहिरिने पर्यटकलाई डिपार्चल प्रमाणीकरण प्रदान गर्न जिम्मेवार अध्यक्ष कार्यालय बेलहिया मा कर्मचारिको अभावले सेवामा अत्यधिक ढिलाइ भएको छ। सेप्टेम्बर महिनाबाट लुम्बिनी क्षेत्रको पर्यटकीय सिजन सुरु भएको र यति धेरै पर्यटकको आगमन भइरहेको बेला यस समस्याले पर्यटकहरूको यात्रा योजना बिगारिरहेको छ।

पर्यटकको बृद्धि र कर्मचारीको कमी

लुम्बिनी क्षेत्र विशेष गरी बुद्धिष्ट मुलुकका पर्यटकहरूको प्रमुख गन्तव्य हो। भारतको बोधगया, कुशिनगर, सारनाथ र सराबस्ती जस्ता धार्मिक स्थलहरूको भ्रमणपछि बुद्धका जन्मस्थल लुम्बिनीमा आउने पर्यटकले प्रायः सुनौली–बेलहिया नाका प्रयोग गर्दछन्। यस नाकामा आउने पर्यटकहरूको सङ्ख्या बढ्दै गएको छ, जसको कारणले गर्दा यहाँको अध्यागमन कार्यालयमा भारी दबाब परेको छ।

तर, पर्यटकको अत्यधिक भीडका बीच कार्यालयमा जनशक्तिको अभाव भने प्रमुख समस्या बनेको छ। अध्यक्ष कार्यालय बेलहिया मा एकैपटक एक हजार भन्दा बढी पर्यटक आईपुग्दा, सीमित कर्मचारीका कारण उनीहरूलाई घण्टौं लाइनमा बस्नुपर्ने बाध्यता रहेको छ।

पर्यटकको समयतालिका बिग्रिनु

भ्रमणका लागि आउनुभएका पर्यटकहरू प्रायः एक घण्टाको समय छुट्याएर बेलहिया नाका पार गर्ने उद्देश्यले अध्यागमन प्रक्रियामा सहभागी हुन्छन्। तर, सेवा ढिलाइका कारण उनीहरूको समयतालिका बिग्रिनु स्वाभाविक बनिरहेको छ। परिणामस्वरूप, पर्यटकहरूले लुम्बिनी र आसपासका प्रमुख पर्यटकीय स्थलहरू, जस्तै तिलौराकोट, रामग्राम, देवदह लगायतका स्थलहरूको भ्रमण गर्न समय अभावको कारण छोड्न बाध्य हुन्छन्।

बुद्धिष्ट पर्यटकहरूका लागि निश्चित समयमै भोजन गर्न महत्त्वपूर्ण मानिन्छ, र उनीहरू साँझको समयमा खाना नखाई सुत्ने गर्दछन्। यसरी पर्यटकको समय बर्बाद हुनु नेपालको पर्यटन क्षेत्रमा नकारात्मक असर पुर्याउन सक्छ।

होटल व्यवसायीको चिन्ता

आशा गुरुङ, एक पर्यटन व्यवसायी, ले बताइन् कि, ‘‘सप्टेम्बर लागेपछि यहाँका होटलहरू ७५ प्रतिशत बुद्धिष्ट पर्यटकका कारण बुक भएका छन्। यो स्थिति हाम्रो व्यापारको लागि सकारात्मक भए तापनि, अध्यागमनमा हुने ढिलाइका कारण दिनहुँ बनाएको खाना व्यर्थ जान्छ र पर्यटकहरू भोकभोकै सुत्न बाध्य हुन्छन्। यसले नेपालको पर्यटन क्षेत्रमा नकारात्मक असर पार्ने हो कि भन्ने चिन्ता पनि छ।’’

सीमा क्षेत्रका समस्याहरू

अध्यागमन कार्यालयको ढिलाइले कतिपय पर्यटकलाई सिमानाबाट फर्किन बाध्य पनि बनाउँछ। यद्यपि, बुद्धको जन्मस्थलको दर्शन गर्ने इच्छाले गर्दा उनीहरूले कडा समस्याहरूको सामना गर्दै पनि लुम्बिनी पुग्न प्रयास गर्छन्। लुम्बिनी क्षेत्रको प्रमुख नाका भएको यस कार्यालयमा, कोभिड-१९ महामारी अघि वार्षिक तीन लाखभन्दा बढी पर्यटकको आवागमन हुने गर्थ्यो। महामारीको समयमा पर्यटक आवागमन शून्य भए तापनि अहिले भने पर्यटकको सङ्ख्या वृद्धि हुँदै गएको छ।

कर्मचारी अभावको कारण

अध्यक्ष कार्यालय बेलहिया का प्रमुख नारायणप्रसाद पाण्डे ले भने, ‘‘अहिले हाम्रो कार्यालयमा पाँच जना कर्मचारी मात्र कार्यरत छन्, जसले एकैपटक अत्यधिक पर्यटकलाई सेवा दिनु पर्ने हुन्छ। कहिलेकाहीं १५ सयभन्दा बढी पर्यटक एकैदिन आईपुग्छन्, जसका कारण उनीहरूलाई लामो समयसम्म लाइनमा बस्नुपर्छ।’’

उनका अनुसार, यदि थप तीन जना कर्मचारीहरू उपलब्ध भएमा, यो समस्या चाँडै समाधान हुने थियो। उनले यस खालको समस्या समाधान गर्नका लागि स्थानीय सरकार र केन्द्र सरकारसँग सहयोगको अपेक्षा राखेका छन्।

अध्यागमन कार्यालय बेलहियामा कर्मचारीको कमी र अत्यधिक पर्यटकको भीडले पर्यटकहरूको अनुभवलाई नकारात्मक रूपमा प्रभावित बनाउँदैछ। यो समस्या समाधान गर्न सघन प्रयास आवश्यक छ, ताकि नेपालका प्रमुख पर्यटकीय गन्तव्यहरूको अनुभव सुगम र सहज बनोस्। कर्मचारीको संख्या बढाउने र व्यवस्थापनमा सुधार ल्याउन सके, नेपाल भ्रमणका लागि आउने पर्यटकहरूको अनुभव सुधार हुनेछ र पर्यटन क्षेत्रको विकासमा सकारात्मक योगदान हुनेछ।