दाङ पुस १७– दाङको देउखुरी क्षेत्रका थारु बस्तीहरूमा माघी पर्वको चहलपहल सुरु भएको छ। थारु समुदायका लागि यो पर्व विशेष महत्त्व राख्छ र यसको आगमनसँगै यहाँका गाउँहरूमा रमाइलो र परम्परागत गतिविधिहरूको क्रम चलिरहेको छ। माघी पर्व थारु जातिको सबैभन्दा ठूलो र धार्मिक महत्त्वको पर्व मानिन्छ, र यसका लागि एक महिना अघि देखि नै तयारीहरू सुरु हुन्छन्।

माघीको तयारी

माघी पर्वको परम्पराअनुसार, यहाँका थारु समुदायका मानिसहरू एक महिनाअघि नै तयारीमा जुट्छन्। घोराही उपमहानगरपालिका–७ सौडियारकी विपना चौधरी भन्छिन्, “वनबाट दाउरा र पात ल्याउने काम सकिएको छ। अब पातको दुनाटपरी गास्ने काम भइरहेका छन्। ढिक्री, रोटी र जाँड पकाउनका लागि चामल र धान कुट्ने काम पनि सुरु भएको छ।”

विपना जस्ता थारु महिलाहरू पर्वका लागि विशेष खानपान तयारीमा जुटेका छन्, जसमा ढिक्री, रोटी, अनदीको झोल (जाँड), भात र अन्य मिठा परिकारहरू समावेश छन्। पुस महिनामा यी सबै तयारी गरेर माघे सङ्क्रान्ति मनाइन्छ, जुन माघी पर्वको प्रमुख दिन हो।

माघी पर्वको सांस्कृतिक महत्त्व

माघी केवल एक धार्मिक पर्व मात्र होइन, यसलाई थारु समुदायले आफ्नो सामाजिक, सांस्कृतिक र आर्थिक योजना पनि बनाउने अवसरको रूपमा लिन्छन्। घोराही–६ का मदन चौधरी भन्छन्, “यो पर्व माघ महिनामा हाम्रो वर्षभरिको कामको समीक्षा र आगामी योजनाका लागि विशेष महत्त्वपूर्ण छ। हामी आफ्नो मुखिया, चौकीदार, घरको मूली चुन्ने र नयाँ नियम लागू गर्ने काम पनि यही समयमा गर्छौं।”

माघीको अघिल्लो दिन गाउँका सबै किसान एक ठाउँमा जम्मा भएर बङ्गुर र सुँगुर मार्ने परम्परा पनि छ। थारु समुदायमा यो विशेष परम्परा रहेको छ, जहाँ माछा, घोङ्गी र गँगटाका परिकार बनाएर खाने गरिन्छ।

परम्परागत नाच र सांस्कृतिक झलक

माघीको अवसरमा थारु समुदायको सांस्कृतिक नाच पनि विशेष आकर्षणको केन्द्र बनेको छ। “मघौटा नाच” नामक नाचलाई यहाँका मानिसहरूले शृङ्गार र करुण रसका साथ प्रस्तुत गर्छन्। घोराही–६ का रामचरण चौधरीले भने, “यो नाच थारु समुदायको सांस्कृतिक परम्परा र भावना प्रदर्शित गर्ने प्रमुख माध्यम हो। माघीको समयमा यस नाचको महत्व अझ बढी हुन्छ।”

खिचडी दान र विशेष परम्परा

माघी पर्वको खास परम्परा भनेको खिचडी दान हो। अघिल्लो दिन बिहानै थारु समुदायका मानिसहरू नदी वा खोलामा नुहाएर घर फर्कन्छन् र आफूभन्दा वरिष्ठ व्यक्तिहरूसँग आर्शिवाद प्राप्त गर्छन्। त्यसपछि घरमा खिचडी पकाइन्छ, जसमा मासको दाल, चामल र नुन राखिन्छ। यो खिचडी देवता र पुरखा को सम्मानमा पूजा गर्ने उद्देश्यले बनाइन्छ। चन्द्रप्रसाद चौधरी, महतवा संघका जिल्ला अध्यक्ष भन्छन्, “यो खिचडी घरका सदस्यले खाँदैनन्। यसलाई पाहुना र चेलीबेटीका घरमा पठाइन्छ। यसरी खिचडी दान गरिन्छ।”

माघ महोत्सव

माघी पर्वको रौनक अझ विशेष हुनेछ माघ महोत्सव को आयोजना सँगै, जसको तयारी अहिले जोरोंमा चलिरहेको छ। घोराही उपमहानगरपालिका–६ र १७ का वडाहरूको संयुक्त प्रयासमा माघ महोत्सव आगामी पुस २० गते एकदिने रूपमा आयोजना गरिनेछ। यस महोत्सवको उद्देश्य थारु समुदायको भाषा, साहित्य, कला र संस्कृतिको संरक्षण र प्रवर्द्धन गर्नु हो।

महोत्सवको तयारीका लागि ३५ सदस्यीय उपसमिति र मञ्च व्यवस्थापन समिति गठन गरिएको छ। महोत्सवमा थारु समुदायका परिकार, हस्तकला, वेशभूषा, र भाषा प्रदर्शनीमा राखिनेछ। यस अवसरमा थारु समुदायका संस्कार र संस्कृति झल्कने विभिन्न कार्यक्रमहरू प्रस्तुत गरिने छन्।

सशक्तिकरण र एकता

माघ महोत्सवको आयोजनाले थारु समुदायको सांस्कृतिक धरोहरलाई जगेर्ना मात्र गर्ने छैन, यसले समुदायको सामाजिक, राजनीतिक र आर्थिक सशक्तिकरणको पनि मार्ग खोल्ने विश्वास व्यक्त गरिएको छ। महोत्सवका मुख्य आयोजक रामलौटन चौधरी भन्छन्, “यो महोत्सव थारु समुदायको मौलिकता र पहिचानलाई संरक्षण गर्नको लागि महत्त्वपूर्ण कदम हो।”

माघी पर्व र माघ महोत्सव थारु समुदायका लागि एक महत्वपूर्ण सांस्कृतिक पर्व हो, जसले न केवल थारु समुदायलाई एकीकृत गर्ने कार्य गर्छ, बरु यसको माध्यमबाट उनीहरूको कला, परम्परा र संस्कृतिको संरक्षण पनि भइरहेको छ।